İnternet ve Bilişim Hukuku Nedir ?

Temel işlevi siber uzaya dair verileri işlemek-kaydetmek-değiştirmek-aktarmak olan bilişim cihaz/sistemleri ve bilişim cihazları arasındaki bir kısım ağ yapılarına dair teknolojiler, internet teknolojilerinin gelişiminden çok önce varlık göstermiştir. Bunlara dair hukuk da ‘’bilişim hukuku/siber hukuk‘’ şeklinde internet hukukundan önce oluşmuştur. Bu sebeple internet hukuku da ilk zamanlarda bilişim hukuku çatısı altında değerlendirilmiştir. Ancak küresel bir WAN olan internete dayalı teknolojilerin insan hayatının her alanına derinlemesine nüfuz etmesi neticesinde, hukuk sistemleri de internet hukuku ile bilişim hukukunu ayırmaya, internet kullanımına dair müstakil norm ve kanunlar oluşturmaya başlamıştır. Bu sebeple artık internet hukukun bağımsız bir hukuk disiplini olduğu pekala söylenebilir. Öyleyse internet ve bilişim hukukunu iki ayrı başlık altında açıklamak doğru olacaktır.

A. İnternet Hukuku

Mevcut kablolu-kablosuz internet omurgasından akan veriler, iki bilişim cihazı arasında anlamlı bir iletişim kurulmasını ve bu şekilde internet iletişiminin tecellisini sağladığı için internet hukukunun bilişim hukuku ile eşyanın tabiatından kaynaklı kopmaz bir bağı mevcuttur. İnternet hukukunun kitle iletişim hukuku ile de bağlantıları bulunmaktadır. Lakin internet teknolojileri vasıtasıyla yalnızca insanlar değil, IoT/M2M’in gelişimiyle makineler de haberleştiği için kitle ilişim hukuku yerine “elektronik haberleşme hukuku” kavramını kullanmak  daha makuldür. Bu yönüyle internet hukuku evvela salt bilişim cihaz/sistemlerine dair öngörülen normlar ve Elektronik Haberleşme Kanunu’ndan başlayan elektronik haberleşme hukukuna dair sair normlar ile bağlantılı bir hukuk dalı konumundadır.

İnternete erişim bir kamu hizmeti olduğundan, internet hukuku özünde ağırlıklı olarak kamu hukuku bileşenlerini bulundurur. BTK Kuruluş Kanunu, BTK İdari Yaptırımlar Yönetmeliği, 5651 s. Kanun ve bunlara bağlı alt mevzuatta genel olarak her daim kamu hukukuna dair yargı yolları ve yaptırımlar ile denetleme faaliyetleri mevcuttur. İnternet hukukunun kamu hukuku ile sıkı bir bağlantısı olsa da bu hukuk disiplini külli olarak kamu hukukunun içerisinde yer almaz. Başta 5651 s. Kanun’un kişilik haklarına dair düzenlemeleri ile internet ortamındaki fikri-sınai hak ihlalleri, haksız fiiller, elektronik sözleşmeler ve elektronik ticaret gibi hususlar ile tüketici/ticaret hukukuna dahil olan sair işler, internet hukukunun özel hukuk yönünü oluşturur.

İnternet hukukunun, hukuk pratiğinde meşgul olduğu alanlar genel olarak şunlardır:

-İnternetten içeriklerin kaldırması, filtrelenmesi, bloklanması ve erişime engellenmesi

-Elektronik haberleşme sektöründe faaliyet gösteren İSS’lerin hizmetlerine dair hak ve yükümlülükler ile bu hizmetlere dair idari yaptırımlar yahut tazminatlar

-İçerik sağlayıcı gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri

-RTÜK'ün görev alanına giren internet içerik yayıncılığı faaliyetleri

-İnternet ortamındaki fikri ve sınai haklar

-Kripto paralar ve blok-zincir teknolojilerine bağlı uygulamalar

-İnternet suçları

-İnternet ortamında gerçekleşen E-ticaret faaliyetleri

-Alan adı(Domain) kaynaklı hukuki meseleler 

B) Bilişim Hukuku

Formel bilimler nazarında bilişim cihaz/sistemleri interneti de kapsayan çatı bir kavram olarak çok geniş bir alanı işgal ettiğinden, bilişim hukuku; teoride internet hukukundan daha geniş bir alanı kapsamaktadır. Lakin mesele hukuki normlara ve hukuki uyuşmazlıklara indirgendiğinde, bilişim suçları bir kenara bırakılırsa, internet teknolojileri ile doğrudan ilişkilendirilmeyen bilişim cihaz/sistemlerine ve ağ yapılarına dair mevzuat ve uyuşmazlıkların alanı daha dardır.

Bilişim cihazlarını birbirlerine bağlıyor olsalar bile internet ile benzeşmeyen ağ sistemleri, internet hukukunun değil bilişim hukukunun konusunu oluşturur. Elektronik haberleşme teknolojilerine bağlı elektronik haberleşme hukukunun internet haricindeki kısmı dışında, bu yönde spesifik bilişim hukuku düzenlemeleri bulunmamaktadır.

Yazılım ve donanımlara dair fikri-sınai haklara dair mevzuat, elektronik imza ve sair sertifika sağlayıcılara dair mevzuat, bilişim cihazlarına/yazılımlara dair imalattan piyasaya sunuluşa kadar meselenin teknik yapısını dizayn eden mevzuat (ör: Ürün Güvenliği Ve Teknik Düzenlemeler Kanunu) ile kişisel verilerin siber uzayda tutulmasına dair KVKK düzenlemeleri, bankacılık/finans sektöründe elektronik veriler ve veri güvenliğine dair spesifik düzenlemeler ile niteliğine uygun düştüğü ölçüde bilişim cihaz/sistemlerine dair herhangi bir mevzuatın spesifik normları, bilişim hukukunun Türkiye’deki normatif altyapısını oluşturmaktadır.

Bilişim hukukunun, hukuk pratiğinde meşgul olduğu alanlar genel olarak şunlardır:

İnternet haricinde gerçekleşen;

- Bilişim suçları

- Yapay zeka teknolojilerini içerenler dahil her türlü yazılım ve donanıma dair hukuki süreçler (Bu yönde örneğin robotik hukuku, patent hukuku ya da ithalata bağlı dış ticaret hukuku spesifik alt dallardır.)

-Siber uzaydaki kişisel verilere yahut gerçek kişiler ile ilişkilendirilemeyen verilere dair hukuki süreçler

-KEP, E-İmza ve sair sertifika hizmet sağlayıcı faaliyetleri

-Otonom taşıtlar