Influencerların Reklam Yaparken Tabi Oldukları Yükümlülükler ve Yaptırımlar

Genel Olarak

TKHK md. 61’de, kendisine dair faaliyetlerin detaylı olarak düzenlendiği ticari reklam, ‘’Ticaret, iş, zanaat veya bir meslekle bağlantılı olarak; bir mal veya hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, hedef kitleyi oluşturanları bilgilendirmek veya ikna etmek amacıyla reklam verenler tarafından herhangi bir mecrada yazılı, görsel, işitsel ve benzeri yollarla gerçekleştirilen pazarlama iletişimi niteliğindeki duyurulardır.‘’ denilerek açıklanmaktadır. Madde 62’de ise haksız ticari uygulamalar ‘’Bir ticari uygulamanın; mesleki özenin gereklerine uymaması ve ulaştığı ortalama tüketicinin ya da yöneldiği grubun ortalama üyesinin mal veya hizmete ilişkin ekonomik davranış biçimini önemli ölçüde bozması veya önemli ölçüde bozma ihtimalinin olması durumunda haksız olduğu kabul edilir‘’ denilerek açıklanmış, maddenin üçüncü fıkrasında ise haksız ticari uygulamanın reklam yoluyla gerçekleştirildiği hallerde madde 61’in uygulanacağı belirtilmiştir.

Influencerlar 5651 s. Kanun, bağlı alt mevzuat ve hukukun genel hükümleri nazarında içerik sağlayıcı, TKHK ve reklam faaliyetleri yönünden ise ayrıca mecra kuruluşu sayılırlar.(Bu konudaki detaylı açıklamalar için şu URL’deki yazıya bakılmalıdır: https://www.hukukihaber.net/influencer-ve-youtuberlarin-turk-internet-hukukundaki-konumu-makale,9352.html) TKHK md. 61/7’de reklam verenler ile birlikte mecra kuruluşları/influencerlar da md. 61 ve dolayısıyla da ilgili maddeye bağlı olan yönetmelik ile kılavuz hükümlerine uymakla yükümlü tutulmuşlardır.

A) Reklamlara Yönelik Uyulması Gereken Temel İlkeler

TKHK md. 61’de, ticari reklamların Reklam Kurulu’nca belirlenen ilkelere, genel ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına uygun, doğru ve dürüst olmaları esastır denilmiş ve dolaylı olarak Reklam Kurulu karar/düzenleyici işlemlerine yollama yapılmıştır. Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği md. 5’te ise reklamlardaki temel ilkeler şu şekilde sıralanmıştır: (bunlar genel olarak kanunun 61. maddesinde de zikredilmektedir.)

a) Genel ahlak kurallarına aykırı ifade ya da görüntüler içeremez.

b) Kamu sağlığını bozucu nitelikte olamaz.

c) Kamu düzenini bozan, şiddet hareketleri ile yasadışı veya kınanacak davranışlara yol açan, göz yuman, bu davranışları özendiren veya destekleyen unsurlar içeremez.

ç) Hasta, çocuk, yaşlı ve engellileri istismar edici ifade ya da görüntüler içeremez.

d) Dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri özelliklere yönelik kötüleme, istismar, önyargı veya ayrımcılık içeremez.

e) İnsan onuru ve kişilik haklarını zedeleyici biçimde yapılamaz.

f) Önceden izin alınmadan, hiç kimsenin özel ya da sosyal yaşamına dair ifade veya görüntüler içeremez; reklamlarda o kişiye atıfta bulunulamaz; kişinin özel mülkü, ilgili ürüne ya da organizasyona verilmiş kişisel onay etkisi oluşturacak şekilde görüntülenemez veya belirtilemez.

g) Tüketicilerin korkularını ve batıl inançlarını istismar edemez.

ğ) Hastaların tedavi öncesi ve sonrasına ait ifade ya da görüntüler içeremez.

h) Toplumu endişeye sevk edici veya yanıltıcı biçimde; hastalık, yaralanma ve benzeri bir durumla ilgili ifade ya da görüntüler içeremez.

ı) Güvenlik kurallarının gözetilmediği ve güvenlik açısından tehlike oluşturabilecek uygulama ve durumlarla ilgili hiçbir sunum ya da tanımlama içeremez.

Doğru ve dürüst reklam yapılması gereğine dair ayrıntılı düzenlemeler ise yönetmeliğin 7. maddesinde zikredilmektedir. İlgili düzenlemelere göre reklamlar; ekonomik ve sosyal sorumluluk bilinci içinde ve haksız rekabete yol açmayacak şekilde hazırlanmalıdır. /ortalama tüketicinin algılama düzeyi ile reklamın tüketici üzerindeki olası etkisi göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır. / tüketicinin güvenini kötüye kullanılamaz ya da onun tecrübe ve bilgi eksiklikleri istismar edilemez. Yine reklamlar; şu haller başta olmak üzere, hiçbir konuda tüketiciyi doğrudan veya dolaylı olarak yanıltabilecek ifade ya da görüntüler içeremez: Malın; yapısı, bileşimi, tedariki, faydası, riski, aksesuarları, üretim yöntemi ve tarihi, amaca uygunluğu, kullanım şekli, kullanım ömrü ve alanları, teknik özellikleri, verim ve performansı, miktarı, menşei, çevreye etkisi gibi özellikleri / Hizmetin nitelikleri, / Mal veya hizmet sunan kişi ya da kuruluşun ticaret unvanı, işletme adı, statüsü ve yetki alanları, / Mal veya hizmetin değeri ve ödenecek gerçek toplam fiyatı, / Kiralama yoluyla satış, kiralama, taksitle satış ve kredili satış gibi diğer ödeme şartları, / Teslim, değiştirme, geri alma, garanti, satış sonrası hizmetleri, yedek parça veya bakım ve onarım şartları, / Fikri ve sınai mülkiyet hakları, / Resmi tanınma ya da onay, madalyalar, ödüller, diplomalar ve benzeri belgeler, / Sosyal amaçlı yardımlar, / Tüketicilerin yasal hakları veya karşılaşabileceği riskler.

İlgili mevzuatı gereği bir mal veya hizmete ilişkin olarak düzenlenmesi zorunlu ruhsat, izin, onay, kayıt gibi belgeler ile uyulması gereken diğer yasal süreçler, o mal veya hizmetin diğerlerinden farklı ya da daha üstün olduğu algısı oluşturacak biçimde reklamlarda kullanılamaz. / Reklamlarda tüketicinin sahip olduğu yasal haklar, tüketicilere fazladan sunulan bir hak gibi gösterilemez. / Reklamlarda yer alan; a) Araştırma sonuçları veya bilimsel yayınlardan yapılan alıntılar çarpıtılamaz. b) İstatistikler gerçekte olduklarından farklı sonuçlar doğuracak biçimde sunulamaz. c) Bilimsel terimler yanıltıcı biçimde kullanılamaz. ç) İddialar, gerçekte sahip olmadıkları bir bilimsel temele sahipmiş gibi gösteren bilimsel terminoloji ve ifadeler içeremez.

B) Genel Yükümlülükler

Çerçeve nitelikteki temel ilkelerin ardından, mevzuatta daha detaylı şekilde genel bazı kural ve yükümlülükler getirilmiştir.

- Evvela reklam olduğu ayırt edilebilecek şekilde reklam yapılmalıdır. Yönetmelik md. 6’ya göre biçimi ve yayınlandığı mecra ne olursa olsun bir reklamın, reklam olduğu açıkça anlaşılmalıdır. (Çok kısa sürelerle imaj veren elektronik aygıt ya da başka bir araç kullanılarak veya yapılarını izleyenlerin fark edemeyecekleri ya da bilemeyecekleri bir biçime sokarak bilinçaltıyla algılanmasını sağlayan reklamlar yapılamaz. / Reklamlar, editoryal içerikten görsel ve işitsel olarak açık bir şekilde ayırt edilebilir olmalıdır. / Herhangi bir mecrada yayınlanan yazı, yayın ve program ile özdeşleşmiş bir başlık, logo, set veya müziğin bir reklamda kullanılması halinde, söz konusu mesajın reklam olduğu tüketiciler tarafından kolaylıkla fark edilebilir olmalıdır. / Haber bültenleriyle veya kamu hizmeti duyurularıyla özdeşleşmiş bir görüntü veya ses efektinin reklamda kullanılması halinde, söz konusu mesajın reklam olduğu tüketiciler tarafından kolaylıkla fark edilebilir olmalıdır.)

- TKHK md. 61’de ve yönetmelik md. 22’de, internet üzerinden gerçekleştirilen reklam faaliyetlerinin büyük kısmını oluşturan ve artık manipülatif boyutlara vardığı söylenebilecek ‘’örtülü reklamlar‘’ yasaklanmıştır. İlgili maddeye göre reklam olduğu açıkça belirtilmeksizin yazı, haber, yayın ve programlarda, mal veya hizmetlere ilişkin isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadelerle ticari unvan veya işletme adlarının reklam yapmak amacıyla yer alması ve tanıtıcı mahiyette sunulması örtülü reklam olarak kabul edilir. Her türlü iletişim aracında sesli, yazılı ve görsel olarak örtülü reklam yapılması yasaktır.

Yönetmelik md. 23’te örtülü reklamların değerlendirilmesine dair bir dizi düzenleme bulunmaktadır. Bu düzenlemelere göre mal veya hizmetlere ilişkin isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadelerle ticaret unvanı veya işletme adları ile bunları temsil eden kurum ve kişiye ilişkin bilgi ve görüntülerin yer aldığı yazı, haber, yayın ve programların örtülü reklam açısından değerlendirilmesinde; a) İsim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadelerle ticaret unvanı veya işletme adları ile bunları temsil eden kurum ve kişiye ilişkin bilgi ve görüntülerin, içinde yer aldıkları yazı, haber, yayın veya programların formatı ile konu, içerik, sunum, konumlandırma ve süre açısından uyumlu, abartısız ve orantılı olması, b) Haber verme, yayma ve bilgi alma hakkı çerçevesinde yayınlanan yazı, haber, yayın veya programların; tüketicilerin aydınlanma ve bilgilenme ihtiyacını karşılaması, c) Tüketici tercihlerini bilinçli olarak yönlendirebilecek şekilde mal veya hizmetlere yönelik özel tanıtıcı atıflar yapılarak mal veya hizmetlerin kiralanmasının veya satın alınmasının teşvik edilmemesi, koşulları dikkate alınır. / Turizm, folklor, kent belgeselleri ile bazı mal veya hizmetlerin denenerek tüketicilerin bilgilendirilmesine yönelik yazı, haber, yayın ve programlarda; isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadelerle ticaret unvanı veya işletme adları ile bunları temsil eden kurum ve kişiye ilişkin bilgi ve görüntülerin yer alması halinde, tabela veya afiş gibi unsurlar abartılı biçimde öne çıkarılamaz ve ayrıntılı iletişim bilgilerine yer verilemez. / Kentsel alanlarda ve sokak görüntülerinde, her türlü röportaj uygulamasında ve haber değeri taşıyan sportif, kültürel ve sanatsal etkinliklerin yapıldığı mekanlarda yer alan isim, marka, logo veya diğer ayırt edici şekil veya ifadeler ile ticaret unvanı veya işletme adlarına ait tabela veya afiş gibi unsurlar abartılı biçimde gösterilemez.

- Kanun ve yönetmelikte, karşılaştırmalı reklamlara dair de detaylı düzenlemeler yer almaktadır. TKHK md. 61’e göre aynı ihtiyaçları karşılayan ya da aynı amaca yönelik rakip mal veya hizmetlerin karşılaştırmalı reklamının yapılması mümkündür. Ancak reklam verenler ticari reklamlarında yer alan iddiaların doğruluğunu ispatla yükümlüdür. (Yönetmelik md. 9’da ispat külfeti detaylandırılmaktadır) Yönetmelik md. 8’de karşılaştırmalı reklamların ancak a) Rakiplere ait ürün adı, marka, logo, ticaret unvanı, işletme adı veya diğer ayırt edici unsurlara yer verilmemesi, b) Aldatıcı ve yanıltıcı olmaması, c) Haksız rekabete yol açmaması, ç) Karşılaştırılan mal veya hizmetlerin aynı ihtiyaçları karşılaması ya da aynı amaca yönelik olması, d) Tüketiciye fayda sağlayacak bir hususun karşılaştırılması, e) Karşılaştırılan mal veya hizmetlerin, fiyatı da dahil, bir ya da daha fazla maddi, esaslı, doğrulanabilir ve tipik özelliğinin objektif olarak karşılaştırılması, f) Nesnel, ölçülebilir, sayısal verilere dayanan iddiaların; bilimsel test, rapor veya belgelerle ispatlanması, g) Rakiplerin mallarını, hizmetlerini, faaliyetlerini veya diğer özelliklerini kötülememesi veya itibarsızlaştırmaması, ğ) Menşei belirtilmiş mal veya hizmete ilişkin karşılaştırmada, mal veya hizmetlerin aynı coğrafi yerden olması, h) Reklam veren ile rakibinin markası, ticaret unvanı, işletme adı veya diğer bir ayırt edici işareti ya da mal veya hizmetleri ile ilgili karışıklığa yol açmaması, ı) Reklam Kurulunca belirlenen ilkelere aykırı olmaması koşullarıyla yapılabileceği düzenlenmiştir. Gıda reklamlarında ise ilgili mevzuata göre sağlık beyanı kapsamına giren hususlar karşılaştırmaya konu edilemez. Beslenme beyanı kapsamındaki hususların reklamlarda karşılaştırma unsuru olarak kullanılması ise ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılır. Takviye edici gıdaların karşılaştırmalı reklamı ise hiçbir şekilde yapılamaz. Fiyat düzenlemeleri ile etkin piyasa gücü yükümlülükleri ilgili idari otoriteler tarafından belirlenen sektörlere ilişkin reklamlarda ise fiyat karşılaştırması yapılamayacağı düzenlenmiştir.

- Kanun md. 61’e göre aldatıcı reklamlar yasaklanmıştır. İlgili norma göre tüketiciyi aldatıcı veya onun tecrübe ve bilgi noksanlıklarını istismar edici reklam yapılamaz. Yönetmeliğin 29. maddesinde, reklamlar ile de gerçekleştirilebilecek olan haksız ticari uygulamalardaki aldatıcı eylemler, şu şekilde zikredilmektedir:

(1) Yanlış bilgi içeren veya verilen bilgiler esasen doğru olsa bile sunuluşuna dair bütün koşullar değerlendirildiğinde, ortalama tüketiciyi aldatan ya da aldatmaya elverişli olan ve bu suretle tüketicinin normal şartlar altında taraf olmayacağı bir hukuki işleme taraf olmasına yol açan ya da yol açma olasılığı bulunan ticari uygulamalar aldatıcı olarak kabul edilir.

(2) Aşağıda belirtilen hususlarda tüketicileri aldatan ya da aldatma ihtimali olan eylemler aldatıcı eylem olarak değerlendirilir:

a) Bir mal ya da hizmetin varlığı, mahiyeti, tedariki, faydası, riski, uygulaması, içeriği, aksesuarları, satış sonrası hizmetleri, üretim yöntemi ve tarihi, ifası, amaca uygunluğu, miktarı, teknik özellikleri, menşei, kullanımından beklenen sonuçları, üzerlerinde yapılan test ve kontrollerin sonuçları, çevreye olan etkileri ve diğer önemli özellikleri,

b) Ticari uygulamada bulunanın taahhütlerinin kapsamı, pazarlama sürecinin mahiyeti, sponsor desteği, yetkili otoriteler tarafından mal veya hizmetin onaylandığına ilişkin ifade veya sembolleri,

c) Bir mal veya hizmetin fiyatı, fiyatının hesaplanma yöntemi, ödeme koşulları ya da belirli bir fiyat avantajı,

ç) Tüketicinin sahip olduğu yasal haklar veya karşılaşabileceği riskler,

d) Bir mal veya hizmete ilişkin servis, yedek parça, değiştirme veya tamir hizmetleri,

e) Ticari uygulamada bulunanın veya temsilcisinin; kimliği, mal varlığı, yetenekleri, statüsü, kurum veya kuruluşlara üyelik bilgileri, sahip olduğu ticari haklar, fikri ve sınai mülkiyet hakları, yetkili otoritelerden ödül ve nişan kazanmış olması gibi nitelikleri, sıfatları, unvanları ve diğer hakları.

(3) Bir ticari uygulamanın, ortalama tüketicinin ekonomik davranış biçimini önemli ölçüde bozması veya bozma ihtimali bulunması ve aşağıdaki olasılıkları içermesi halinde aldatıcı olduğu kabul edilir:

a) Rakibinin malı, hizmeti, markası veya diğer bir ayırt edici özelliği ile karışıklığa sebep olması. b) Ticari uygulamada bulunanın, bağlı olduğu meslek odaları ve benzeri kuruluşların ve varsa bunların üst kuruluşlarının, ilgili faaliyet alanına veya belirli bir ticari uygulamaya ilişkin düzenlemiş oldukları davranış kurallarında yer alan yükümlülüklerini yerine getirmemesi.

Yönetmeliğin 30. maddesinde ise aldatıcı ihmaller şu şekilde zikredilmiştir: (1) Ticari uygulamada bulunanın bir hukuki ilişki kurmak amacıyla tüketiciye yöneltmiş olduğu öneride önemli bir bilgiyi gizlemesi, öneriyi tüketiciye anlaşılmaz bir şekilde veya uygun olmayan bir zamanda sunması, amacı açıkça belli olan ticari uygulamanın amacını tüketiciye bildirmemesi ve bu durumların ortalama bir tüketicinin normal şartlar altında taraf olmayacağı bir hukuki işleme taraf olmasına yol açması ya da yol açma olasılığının bulunması halinde aldatıcı ihmalin varlığı kabul edilir. (2) Ticari uygulamanın içerik ve şartlarının tüketiciye aktarılması için kullanılan iletişim aracının zamansal veya mekânsal sınırlamaları nedeniyle gerekli bilgilerin verilemediği hallerde, aldatıcı ihmalin var olup olmadığının değerlendirmesi, söz konusu sınırlamalar ve ticari uygulamada bulunanın bilgiyi tüketicilere diğer araçlarla sunmak için aldığı önlemler dikkate alınarak yapılır.

- Yönetmelik madde 11’de reklamlarda başkalarının itibarlarından haksız olarak yararlanılamayacağı belirtilmiştir. Buna göre bir kişi, kurum veya kuruluşun adı veya amblem, logo ve diğer ayırt edici kurumsal kimlik unsurları, tüketicinin yanıltılmasına yol açacak şekilde kullanılamaz. Yine bir kişi adından ya da bir firma, kurum veya kuruluşa ait ticaret unvanından fikri ve sınai mülkiyet hakkından veya bir reklam kampanyası ile sağlanmış bulunan itibardan haksız olarak yararlanılamaz.

- Yönetmelik md. 12’ye göre reklamlar, başka bir reklamın; metni, sloganı, görsel sunumu, müziği, ses efektleri ve benzeri unsurlarını tüketiciyi yanıltacak ya da karışıklığa yol açacak biçimde taklit edemez. Reklamlarda bir mal veya hizmet, koruma altındaki bir marka veya ticaret unvanına sahip başka bir mal veya hizmetin taklidi veya kopyası olarak sunulamaz.

- Yönetmelik md. 13’te fiyat bilgisi içeren reklamlara dair yükümlülükler, md. 14’te indirimli satış reklamlarına dair yükümlülükler, md. 15’te çekiliş, yarışma ve promosyon içerikli reklamlara dair yükümlülükler, md. 16’da tanıklı reklamlara dair yükümlülükler, md. 17’de çevreye ilişkin beyanlar içeren reklamlara dair yükümlülükler düzenlenmiştir. Yönetmelik madde 31’de saldırgan ticari uygulamalar yasaklanmış, md. 10’da ise reklamlarda başkalarını kötülemek yasak fiil olarak düzenlenmiştir.

- Yönetmelik md. 18, 19, 20 ve 21’de ise reklamlardaki görsellerin ve yazılı-sesli ifadelerin ne şekilde yer alması gerektiğine dair detaylı düzenlemeler yer almaktadır.

- Yönetmelik md. 24, ve 24/A’da reklamlara dair çocuklar özelinde getirilmiş yükümlülükler düzenlenmekte, md. 25’te finansal hizmetlere ilişkin reklamlara dair temel yükümlülükler zikredilmekte, md. 26’da ise ‘’İlaçlar, beşeri tıbbi ürünler, tıbbi cihazlar, sağlık hizmetleri, gıdalar, takviye edici gıdalar, kozmetik ve temizlik ürünleri, tütün mamulleri ve alkollü içkiler gibi reklama ilişkin özel düzenlemesi bulunan mal veya hizmetlerin reklamları, ilgili mevzuatında yer alan reklam ve tanıtımla ilgili diğer hükümlere de uygun olmalıdır.‘’ denilmektedir. Yine md. 27’de ‘’diğer hususlar‘’ başlığı altında doğrudan satış ve tele-alışveriş reklamlarındaki temel yükümlülükler belirtilmekte, devre mülk sözleşmeleri hariç olmak üzere; devre tatil veya uzun süreli tatil hizmetin yatırım aracı olarak tanıtılamayacağı zikredilmekte, falcı, medyum, astrolog ve benzerleri tarafından verilen hizmet reklamları ile yasadışı bahis ve kumar oyunlarının reklamları hiçbir şekilde yapılamayacağı düzenlenmektedir. Yine aynı maddede sair spesifik bazı hizmetlere yönelik yapılacak reklamlara dair temel yükümlülükler belirtilmektedir.

C) Özel Yükümlülükler

Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz’un 12. maddesine göre influencarlar kılavuz hükümlerinden sorumlu tutulmuşlardır. Kılavuz md. 5/1 gereğince influencerların örtülü reklam yapmaları yasaklanmış, md. 5/2’de reklam verenden maddi kazanç ve/veya ücretsiz ya da indirimli mal veya hizmet gibi faydaların sağlandığı paylaşımlarda, sosyal medya etkileyicisi tarafından bu durumun, ticari reklam ilişkisinin gerçekleştiği platforma bağlı olarak kılavuzun 7, 8, 9 ve 10. maddelerinde yer alan ifadelerden en az birisi ile açıkça belirtilmesi zorunluluğu getirilmiş, md. 5/3’te ise bu zorunluluğun gereği tatbik edilirken md. 7, 8, 9 ve 10’a göre kullanılan etiket ve açıklamaların;

a) Paylaşım içinde kullanılan renklerden ve arka fondan ayırt edilebilir nitelikte ve kolaylıkla okunabilir büyüklükte olması,

b) Tüketicilerin paylaşımla ilk karşılaştıkları anda başka bir şey yapmalarına gerek kalmadan paylaşımın ticari reklam olduğu anlaşılacak biçimde ve konumda belirtilmesi gerektiği,

c) Paylaşımda başka etiket veya açıklamalara yer verilmesi durumunda, bu etiket veya açıklamalar arasında görünebilir şekilde belirtilmesi gerektiği,

ç) Paylaşımın yer aldığı mecranın ara yüz ve teknik özellikleri de dikkate alınarak tüketiciler tarafından ilk bakışta fark edilebilecek biçimde sunulması gerektiği belirtilmiştir.

Madde 6/1-f’de ise influencerın herhangi bir malın ticari reklamında, efekt veya filtreleme uygulamalarını kullanması durumunda görüntünün filtrelendiğini açıkça belirtmesi gerektiği düzenlenmiştir.

Kılavuz md. 6’da ise influencerın;

a) Henüz deneyiminin bulunmadığı bir mal veya hizmete ilişkin, tüketiciler nezdinde o mal veya hizmeti onaylayacak ya da deneyimlediği algısı yaratacak şekilde ticari reklam amacıyla paylaşımda bulunamayacağı,

b) İlgili mevzuatına aykırı olacak şekilde bir mal veya hizmete ilişkin sağlık beyanında bulunamayacağı,

c) Bir mal veya hizmete ilişkin nesnel, ölçülebilir, sayısal verilere dayanmayan ve ispatı mümkün olmayan bilimsel araştırma ve test sonuçları hakkında iddialarda bulunamayacağı,

ç) Doktor, diş hekimi, veteriner hekim ve eczacılar ile sağlık kuruluşları tarafından sunulan mal veya hizmetlere yönlendirmede bulunamayacağı ve bu mal veya hizmetlerin tanıtımını yapamayacağı,

d) Kendisine reklam veren tarafından hediye edilmiş bir mal veya hizmeti kendisinin satın aldığı izlenimi oluşturamayacağı,

e) Bir mal veya hizmetin ticari reklamına ilişkin herhangi bir reklam verenden maddi kazanç ve/veya ücretsiz ya da indirimli mal veya hizmet gibi faydalar sağladığı süre boyunca kendisinin sadece bir tüketici olduğu izlenimi oluşturamayacağı,

g) Sosyal medya aracılığıyla bir mal ve/veya hizmet hakkında iletişim kurmak için sistematik olarak sahte veya var olmayan kimlikleri toplu olarak oluşturamayacağı ve/veya kullanamayacağı düzenlenmiştir.

Influencerın reklam yaparken içlerinden en az birisini internet içeriğinde/açıklamasında kullanması gereken md. 7, 8, 9 ve 10’da belirtilen etiket ve açıklamalar şunlardır:

Video paylaşım mecralarında yapılan reklamlar MADDE 7 – (1) YouTube ve Instagram TV gibi video paylaşım mecralarında yapılan reklamlar ile canlı yayın niteliğinde olan paylaşımlarda, video içinde sürekli olarak veya videonun başlığında ya da açıklama kısmında veya ilgili reklamın geçeceği bölümün başında tüketicileri “daha fazla oku” gibi bir alanı tıklamak zorunda bırakmadan yazılı ve sözlü olarak aşağıda belirtilen açıklamalardan en az birine yer verilir:

“Bu video [reklam veren] reklamlarını içermektedir.” - “Bu video, [reklam veren] ile ücretli işbirliğini içermektedir.” - “[Reklam veren]’in destekleri ile.” - “Bu ürünleri [reklam verenden] hediye olarak aldım.” - “Ürünleri bana gönderdiği için [reklam verene] teşekkürler.”

Fotoğraf ve mesaj paylaşım mecralarında yapılan reklamlar MADDE 8 – (1) Instagram, Facebook, Twitter gibi fotoğraf ve mesaj paylaşım mecralarında paylaşılan fotoğrafın ve/veya mesajın içinde ya da altında veya açıklamalarında reklam verene ilişkin ad, marka, ticaret unvanı gibi tanıtıcı bilgilerden herhangi biriyle birlikte aşağıda belirtilen etiketlerden ya da açıklamalardan en az birine yer verilir:

#Reklam - #Reklam/Tanıtım - #Sponsor - #İşbirliği - #Ortaklık - “@[Reklam veren] ile işbirliği - “@[Reklam veren] tarafından sağlandı.” - “@[Reklam veren] tarafından hediye olarak alındı.”

Podcast mecrasında yapılan reklamlar MADDE 9 – (1) Podcast aracılığıyla yapılan reklamlarda yayının başında, ortasında ve sonunda, yazılı ve sözlü olarak aşağıda belirtilen açıklamalardan en az birine yer verilir:

“Bu podcast, [reklam veren] hakkında reklam içerir.” - “Bu podcast, [reklam veren] ile ücretli bir işbirliğinden oluşmaktadır.” - “[Reklam veren]’in destekleri ile.” - “Ürünleri (podcastimde bahsettiğim) [reklam verenden] hediye olarak aldım.”

İçeriğin yalnızca kısa bir süre için görülebildiği mecralarda yapılan reklamlar MADDE 10 – (1) Snapchat ve Instagram hikâyeleri gibi içeriğin yalnızca kısa süreliğine görülebildiği reklamlarda, paylaşım süresince reklam verene ilişkin ad, marka, ticaret unvanı gibi tanıtıcı bilgilerden herhangi biri ile birlikte aşağıda belirtilen etiketlerden ya da açıklamalardan en az birine yer verilir:

#Reklam - #Reklam/Tanıtım - #Sponsor - #İşbirliği - #Ortaklık - “@[Reklam veren] ile işbirliği” - “@[Reklam veren] tarafından sağlandı.” - “@[Reklam veren] tarafından hediye olarak alındı.”

D) Yaptırımlar

1) Temel İlkelere ve Yükümlülüklere Aykırı Reklamlara Dair Yaptırımlar (TKHK)

TKHK md. 77/12’ye göre yukarıda zikredilen yükümlülükleri düzenleyen 61. maddeye (dolaylı olarak bağlı alt mevzuata) aykırı hareket eden influencer hakkında reklam durdurma veya aynı yöntemle düzeltme veya idari para cezası ve gerekli görülen hallerde de üç aya kadar tedbiren durdurma cezası uygulanır. Reklam Kurulu, ihlalin niteliğine göre bu cezaları birlikte veya ayrı ayrı da verebilir. Aykırılık; internet aracılığı ile gerçekleşmiş ise 6502 S. TKHK’un 77. Maddesine Göre 2021 Yılında Uygulanacak Olan İdari Para Cezalarına İlişkin Tebliğ gereğince 114.326 TL idari para cezası verilebilecektir. Lakin Reklam Kurulu, idari işleme konu ihlalin bir yıl içinde tekrar edilmesi halinde para cezasını on katına kadar uygulayabilir. Yani ticari reklam yapan bir internet içerik sağlayıcının, tekerrür halinde 1.143.260 TL idari para cezasına çarptırılması mümkündür.

Bu yöndeki yaptırım kararlarını TKHK md. 63’e göre oluşturulan Reklam Kurulu verecektir. Kurulun yaptırım kararlarının gereği ise Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından icra edilecektir.

a) Örnek Kararlar

a.1. Dosya No: 2020/5183

Şikayet Edilen: Merve BOLUĞUR

Şikayet Edilen Reklam: “Fable Slim Tea” isimli ürüne ilişkin olarak şahsa ait “mervebolugur” adlı Instagram sosyal medya hesabında yayınlanan reklam ve tanıtımlar.

Reklam Yayın Tarihi: Ağustos 2020

Yayınlandığı Mecra: İnternet

Tespitler: Reklam Kurulu’nun 08.12.2020 tarih ve 304 sayılı toplantısında, Erol ÜLKER adlı şahıs tarafından www.fablesiparis.net ve www.fablesatis.com adresli internet siteleri ile "fable.tea", "fabletea_slim" ve "fable_slimtea" adlı Instagram sayfalarında “Fable Tea Amaranth Tohumlu Karışık Bitki Çayı” ve “Fable Tea Amaranth Tohumlu Karışık Bitki Kapsülü" adlı takviye edici gıda ürünlerine yönelik olarak yayınlanan reklam ve tanıtımlara ilişkin olarak, anılan şahıs hakkında, 6502 sayılı Kanun’un 63 üncü ve 77/12 nci maddeleri uyarınca 104.781 TL (Yüzdörtbinyediyüzseksenbir Türk Lirası) idari para ve anılan reklamları durdurma cezaları uygulandığı, söz konusu reklamların incelenmesinden, www.fablesiparis.net ve www.fablesatis.com adresli internet sitelerinin 09.09.2020 ve 01.12.2020 tarihli görünümlerinde Merve BOLUĞUR adlı oyuncunun “Fable Slim Tea” adlı ürüne ilişkin olarak kişisel Instagram sayfasında yayınladığı yorum, değerlendirme ve tavsiyelerine yer verildiğinin görüldüğü, anılan şahıs tarafından 2020 yılı Ağustos ayında yayınlanan paylaşımlarda, "Bana en çok sorduğunuz sorulardan biri olan nasıl zayıf kaldığım. Bugün cevabını açıklıyorum. Fable çayı kullanmaya başladım. Kilomu korumak ve fitliğimi sürdürmek için kullanıyorum. Sizin de kısa zamanda birtakım hedefleriniz varsa tavsiye ederim. Çok hızlı bir şekilde ödem atıyor ve çok çok memnun kaldım, sizinle paylaşmak istedim." şeklinde beyan ve tavsiyelerinin yer aldığı tespit edilmiş olup Reklam Kurulu tarafından söz konusu reklamlar nedeniyle anılan şahıs hakkında re’sen inceleme başlatılmıştır.

Değerlendirme/Karar: Yapılan incelemeler sonucunda, şahsa ait Instagram sosyal medya hesabında 2020 yılı Ağustos ayında yayınlanan “Fable Tea Amaranth Tohumlu Karışık Bitki Çayı” isimli ürüne ilişkin reklamlarda; "Bana en çok sorduğunuz sorulardan biri olan nasıl zayıf kaldığım. Bugün cevabını açıklıyorum. Fable çayı kullanmaya başladım. Kilomu korumak ve fitliğimi sürdürmek için kullanıyorum. Sizin de kısa zamanda birtakım hedefleriniz varsa tavsiye ederim. Çok hızlı bir şekilde ödem atıyor ve çok çok memnun kaldım, sizinle paylaşmak istedim." şeklinde ifadelere yer verilerek söz konusu ürünün kilo vermeye yardımcı olduğu ve vücuttan ödem attığı şeklinde bir izlenim uyandırıldığı, diğer taraftan şahsın takipçileri nezdinde gerçekten bu ürünü kullanıp fayda sağlandığı yönünde bir algı oluşturulduğu,

İnceleme konusu reklamlarda yer alan ve yukarıda belirtilen beyanların birer sağlık beyanı olduğu, bu tür beyanlarla takviye edici gıda niteliğinde olan söz konusu ürünün kullanan kişileri zayıflattığı, vücut formunu koruduğu, kilo vermeye yardımcı olduğu ve vücuttan ödem attığı şeklinde bir izlenim oluşturularak sanki bir ilaç veya beşeri tıbbi ürün gibi tanıtıldığı, yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre takviye edici gıdalar için bu tür sağlık beyanlarının kullanılmasının kesinlikle yasak olduğu, bir ürüne ilişkin olarak herhangi bir sağlık beyanında bulunulabilmesi için ilgili idari otoriteden (Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu) izin alınması gerektiği, kullanılan bu beyanlar için ilgili otoriteden izin alınmadığından söz konusu beyanların doğruluğunun bilimsel olarak ispat edilmiş sayılamayacağı, dolayısıyla doğruluğu bilimsel olarak ispat edilmemiş bu beyanlarla tüketicilerin aldatılıp yanıltıldığı,

Diğer taraftan, inceleme konusu reklamlarda, adı geçen ürünün gerçekten kullanıldığı ve iddia edilen etkinliğinin ve faydasının bizzat deneyimlendiği şeklinde bir algı oluşturulduğu, bu durumun gerçeği yansıtmadığı, dolayısıyla söz konusu reklamların bu açıdan da aldatıcı - yanıltıcı ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinin "Tanıklı reklamlar" a ilişkin hükümlerine aykırı olduğu,

Ayrıca, şahsa ait sosyal medya hesabında yayınlanan bu tanıtımların, açıkça reklam olduğu hususunun belirtilmemesi nedeniyle Reklam Mevzuatında yer alan "Örtülü Reklam" a ilişkin hükümlerin de ihlal edildiği değerlendirilmiş olup,

Dolayısıyla inceleme konusu tanıtımların;

- 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 24/3 maddesi,

- Sağlık Beyanı ile Satışa Sunulan Ürünlerin Sağlık Beyanları Hakkında Yönetmeliğin 5/a, 5/b, 5/c, 5/ç ve 5/d maddeleri,

- Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği’nin 7 nci maddesi,

- Türk Gıda Kodeksi Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği’nin 5/1, 5/2, 8/2, 9/1, 9/2 ve 13/1 ve 13/2 maddeleri,

- Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nin 5/1-b, 6/1, 7/1, 7/2, 7/3, 7/4, 7/5-a, 9, 16/1, 22/1, 26 ve 32 nci maddeleri,

- 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun 61 inci maddesi,

hükümlerine aykırı olduğuna,

Buna göre, reklam veren Merve BOLUĞUR hakkında, söz konusu reklamlar ile ilgili olarak, 6502 sayılı Kanun’un 63 üncü ve 77/12 nci maddeleri uyarınca 104.781 TL (Yüzdörtbinyediyüzseksenbir Türk Lirası) idari para ve anılan reklamları durdurma cezaları verilmesine karar verilmiştir.

a.2. Dosya No: 2021/723

Şikayet Edilen: Meryem CAN

Şikayet Edilen Reklam: Şahsa ait Youtube hesabında yayınlanan "Viral fotoğraf hilelerini test ettim 2" ve "Kayıp telefon ilanıyla yalancıları tespit etmek" başlıklı videolar

Reklam Yayın Tarihi: 24.12.2020

Reklamın Yayınlandığı Mecra: İnternet

Tespitler: “Viral fotoğraf hilelerini test ettim2" başlıklı videoda "Huawei P40 pro" marka cep telefonu ismine yer vermek suretiyle fotoğraflar çekildiği ve “ Normalde cep telefonuyla arkadaşlar bu tarz pozlar, bu tarz fotoğraflar çekmemiz pek mümkün değil ama Huawei p40 Pro'nun Pro modunda size " shutter" ayarı sunduğu için bu tarz fotoğraflar çekebiliyorsunuz.", "Çok karanlık bir ortamda çekim yapmak zorunda kaldık. normalde bu tarz karanlık ortamlarda normal sıradan bir cep telefonu kamerasıyla çekim yapmak pek kolay olmuyor, hatta imkansız oluyor. Fakat P40 Pro'nun düşük ışık moduyla gördüğünüz gibi bu tarz canlı, gayet net fotoğraflar çekebildik." gibi ifadelere yer verildiği tespit edilmiştir.

Değerlendirme/Karar: Yapılan inceleme sonucunda, “Huawei” marka telefonun diğer telefonların aksine karanlıkta dahi canlı, net fotoğraflar çekebildiği söylenerek çekim kalitesinin vurgulandığı, ayrıca fotoğrafların "yalnızca tek bir dokunuşla-tek bir tuşla" bilgisayara aktarılabildiği, 50.0x zoom ile çok net yakınlaşabildiği gibi birçok özelliğinden bahsedilerek anılan markanın reklamının yapıldığı, ancak firmayla aranızda reklam anlaşması olduğu halde işbirliği yapıldığına dair videoda bilgilendirme yapılmadığı, böylece söz konusu video içeriğinin açıkça reklam olduğunun anlaşılmadığı, herhangi bir reklam ibaresi bulunmadan "Huawei" markasının örtülü reklamının yapıldığı,

Diğer taraftan, "kayıp telefon ilanıyla yalancıları tespit etmek" başlıklı videoda da "Huawei" marka cep telefonu, kulaklık ve saat görüntülerine yer verilerek ve saatin özelliklerinden-stres testi-müzik eşleştirme gibi- bahsederek herhangi bir reklam ibaresi bulunmadan "Huawei" markasının örtülü reklamının yapıldığı değerlendirilmiş olup;

Dolayısıyla, inceleme konusu tanıtımların;

- Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinin, 6, 7/1,7/2, 7/3, 7/4, 7/5, 22, 23 ve 32 nci maddeleri,

- 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un 61 nci maddesi,

hükümlerine aykırı olduğuna,

Buna göre, mecra kuruluşu Meryem CAN hakkında, 6502 sayılı Kanun’un 63 üncü ve 77/12 nci maddeleri uyarınca anılan reklamları durdurma cezası verilmesine karar verilmiştir.

2) Reklamın Haksız Rekabet Teşkil Etmesi Durumunda Yaptırımlar (TTK)

TTK’da internet ortamında yapılan yayınlara yönelik davalı sıfatı ve sorumluluğa dair özel hükümler bulunmaktadır.[1] TTK’da yer alan bu yöndeki şartlar mevcut ise haksız rekabetten doğan ve tazminatlar dahil her türlü davanın influencelar aleyhine açılması da mümkündür.

TTK md. 62/1-a’da ayrıca haksız rekabete bağlı bir ceza normu bulunmaktadır. Buna göre ‘’55’inci maddede yazılı haksız rekabet fiillerinden birini kasten işleyenler, …, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, 56’ncı madde gereğince hukuk davasını açma hakkını haiz bulunanlardan birinin şikâyeti üzerine, her bir bent kapsamına giren fiiller dolayısıyla iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılırlar.‘’

--------------